به نام خدا  

امام علی علیه السلام  در نهج البلاغه به بیان دونوع فتنه پرداخته اند :                                           

   1- جریانی که حق از باطل مطلقا روشن نیست و هر دو طرف سهمی از حق وباطل دارند،این فتنه همان است که در اولین کلمه از کلمات قصار نهج البلاغه آمده است :«کن فی الفتنةکابن اللبون  لا ظهر فیرکب ولا ضرع فیحلب»(هنگام فتنه چون شتر دوساله باش ،نه پشتی تا سوارش شوند  ونه پستانی تا شیرش دوشند) بسیاری از دعواهای ناسیونالیستی وتعصبات شهری یا خصومتهای خانوادگی  در این حوزه قابل ارزیابی است ،وهیچ طرفی نمی تواند بگوید که صد در صد حق است یا باطل ،اینجا باید بیطرف بود . در جمله ی دعایی ومناجاتی <واعصمنا من الفتنه>که در آخر خطبه ی 171 نهج البلاغه آمده ،معنایش این است که ،خدایادر فضای اینچنینی  راه را به ما نشان بده .             

  2- معنای دوم فتنه ،فتنه ی سیاسی است . فتنه ی سیاسی آن است که باطل، لباس حق بپوشد .مولا علی (ع) در خطبه ی 50 نهج البلاغه این فتنه را معرفی کرده است : «انما بدع وقوع الفتن اهواء تتّبع واحکام تبتدع ،یخالف فیها کتاب الله ویتولّی علیها رجال رجالا ،علی غیر دین الله... .»(همانا آغاز پدید آمدن فتنه ها پیروی خواهشهای نفسانی است  ونوآوری در حکمهای آسمانی ، نوآوری هایی که کتاب خدا، آن را نمی پذیرد وگروهی از گروه دیگر یاری خواهد تا بر خلاف دین خدا اجرای آن را بر عهده گیرد ، پس اگر باطل با حق مخلوط نمی شد ،حقیقت جو وطالب حق آن را می فهمید ومی شناخت ، واگر حق به باطل پوشیده نمی گردید، دشمنان را مجال طعنه زدن نمی ماندو زبانشان قطع می شد  ،لیکن اندکی از حق واندکی از باطل را می گیرند تا به هم در آمیزند اینجاست که شیطان فرصت می یابد تا بر دوستان خود چیره شود  واز راهشان به در برد. اما تنها آنان که مشمول لطف ورحمت پروردگارند ،نجات خواهند یافت .)

   در واقع حضرت علیه السلام در ذیل این سخن به نقد تفکر التقاطی نیز پرداخته اند ،تفکر آنانکه می خواهندمکاتب شرقی وغربی را با آب ورنگ اسلامی جلوه گر سازند ،زیرا هر مکتبی وهر واژه ای جایگاه خاص خودش را دارد .

   در حدیثی است که  پیامبر اسلام (ص) به عمار فرمود :<...به زودی بعد از من حوادث وفتنه هایی پیش خواهد آمد که کار به درگیری با شمشیر  می کشد ، در چنین شرایطی همراه علی (ع) باش ،اگر همه ی مردم به راهی رفتند  وعلی(ع) به راهی دیگر ، تو  به راهی برو که علی (ع) می رود .>(بحار الانوار ج 67 ص 342).